Tim Burton

Ma mị mà thuần khiết, kinh dị vẫn rung động lòng người. Đó là điểm chung mà khán giả tìm được trong phim Tim Burton.

Đi theo phong cách Gothic, mỗi tác phẩm điện ảnh của Burton thường khoác lên mình chiếc áo ma mị huyền ảo. Màu phim khá tối, tông đen chiếm phần lớn. Ngay cả khi sử dụng nhiều màu sắc, sự rét lạnh vẫn được Tim Burton thổi vào từng cảnh quay. Dù ngồi ghế chỉ đạo một bộ phim có-vẻ dành cho thiếu nhi như Alice in Wonderland, phong cách muôn đời của Burton vẫn không thay đổi. Với trí tưởng tượng vô cùng tốt, ông cũng hay sáng tạo những thiết bị kỳ lạ trong phim. Burton đặc biệt hứng thú với hề nên phim thường có nhân vật này hoặc các tình tiết liên quan đến họ.

Người không thích sẽ dễ thấy nhàm chán, ai đã say đắm phim của Tim Burton sẽ càng lúc càng khó thoát ra. Dẫu phim không phải lúc nào cũng hay nhưng cái tên ngài đạo diễn lập dị vẫn thừa sức kéo khán giả ra rạp.

Ngoài phong cách nghệ thuật độc đáo và những lời thoại lắt léo với nhiều tầng ý nghĩa sâu xa, phim của Burton còn níu chân khán giả nhờ những mối tình ấn tượng. Có tình yêu thuần khiết cô thiếu nữ Katrina Van Tassel dành cho người đàn ông đầu tiên mình ngưỡng mộ, có thứ tình yêu bệnh hoạn mà sâu đậm mụ chủ hàng bánh xấu xa Lovett dành cho chàng thợ cắt tóc điển trai Benjamin Barker, có tình yêu đầy hy sinh cô dâu xác chết đối với gã Victor khờ khạo đã vô tình đeo chiếc nhẫn cầu hôn vào ngón tay nàng. Cái ôm li biệt giữa Edward Scissorhands và Kim, ánh mắt đầy da diết nàng Khỉ Ari dành cho đại úy Leo Davidson… Yêu - trong phim của Tim Burton một khi đã xem qua khó thể nào quên.

Timothy Walter Burton sinh năm 1958 tại Burbank, California. Không phải con nhà nòi nhưng Cậu bé Burton có thiên hướng nghệ thuật từ rất sớm. Trong lúc những đứa trẻ khác vui vẻ chơi đùa, ông chỉ ngồi nhà thích vẽ tranh, xem những bộ phim xưa cũ. Năm lớp 9, tài năng nghệ thuật này được một công ty xử lý chất thải địa phương phát hiện. Poster của ông thắng giải thiết kế phòng chống rác và công ty đặt lên xe tải gom rác cả năm trời. Sau khi tốt nghiệp trung học, ông vào học tại Viện Nghệ Thuật California. Cũng giống như nhiều người tốt nghiệp trường, công việc đầu tiên của Burton là làm cho Disney.

Buổi đầu sự nghiệp, Burton ăn may khá nhiều nhưng tài năng cùng cá tính mới là thứ khiến ông trở thành huyền thoại tại Hollywood. Ông tham gia chế tác The Fox And The Hound (1981), The Black Cauldron (1985). Dù Burton có ý tưởng sáng tạo bất đồng với đồng nghiệp nhưng Disney nhanh chóng nhận ra tài năng thiên phú này - bật đèn xanh cho ông thực hiện Vincent (1982) – một phim hoạt hình ngắn về cậu bé muốn trở thành diễn viên như Vincent Price. Bộ phim ngắn này được giới phê bình đánh giá cao và đem về nhiều giải thưởng. Burton lại tiếp tục làm vài phim ngắn nữa, gồm cả phim chuyển thể đầu tiên của ông - Frankenweenie (1984). Câu chuyện dài nửa tiếng về Frankenstein không phù hợp chút nào với trẻ em nên mãi không phát hành. Đến năm 2012, phiên bản 3D làm lại dài 87 phút đã ra mắt khán giả và khiến giới phê bình hết lời khen ngợi.

Dù phong cách Burton có phần kỳ lạ nhưng nam diễn viên Paul Reubens đã xem Frankenweenie  tin rằng Burton chính là lựa chọn hoàn hảo để đạo diễn Pee-wee's Big Adventure do ông viết kịch bản và đảm nhận vai chính. Bộ phim đạt được thành công bất ngờ khiến Burton nổi như cồn. Kịch bản về các phần liên quan nườm nượp bay về văn phòng ông. Tuy nhiên, Burton muốn làm gì đó mới lạ hơn.

Suốt ba năm trời, ông chẳng làm thêm gì cho tới khi kịch bản phim hài Beelejuice tới trước mặt. Tác phẩm độc đáo, đầy chất nghệ sĩ khiến Burton khó lòng từ chối. Bộ phim là một quả bom tấn - củng cố cho tên tuổi Burton tại Hollywood. Đó cũng là lần đầu tiên ông cộng tác cùng nam diễn viên Michael Keaton. Warner Bros sau đó đã đặt niềm tin vào Burton, giao cho ông quyền đạo diễn Batman (1989) –chuyển thể từ truyện tranh “quốc dân” cùng tên. Với sự tham gia của Michael Keaton và Jack Nicholson, Tim Burton đã tạo ra cặp Batman - Joker huyền thoại thời đó. Bộ phim chỉ tốn 35 triệu $ tiền đầu tư nhưng giành đến hơn 400 triệu $ doanh thu. Burton chỉ mới 31 tuổi khi Batman ra mắt - Là người trẻ nhất chỉ đạo một phim về Người Dơi.

Ba bộ phim điện ảnh đầu tay thành công vang dội đã giúp Burton được bật đèn xanh thỏa sức sáng tạo theo ý mình trong phim kế tiếp - Edward Scissorhands. Cho đến ngày này, đây vẫn là một trong những tác phẩm giàu cảm xúc và tính nghệ thuật nhất do Tim Burton chỉ đạo. Phim cũng đánh dấu lần đầu tiên ông cộng tác cùng Johnny Depp, khởi đầu mối nhân duyên sâu đậm của cả hai. Sau đó, Burton quay lại với Batman Returns - còn đen tối và lắt léo hơn phần trước. Tuy nhiên, dù doanh thu không đến nỗi tệ, các fan có phần thất vọng với phần phim mới này.

Trong lúc thực hiện Batman Returns, ông cũng tham gia sản xuất phim hoạt hình nổi tiếng The Nightmare Before Christmas. Sau đó Burton tái hợp với Depp trong Ed Wood – phim hài tiểu sử giới phê bình dành cho hàng loạt lời khen. Bộ phim mới kế tiếp Mars Attacks được nhớ đến như tác phẩm mang màu sắc sặc sỡ nhất trong sự nghiệp Burton. Dù hàng loạt ngôi sao như Jack Nicholson, Glenn Close, Pierce Brosnan và Michael J. Fox góp mặt nhưng phim bị giới phê bình ghẻ lạnh cộng thêm doanh thu phòng vé thảm hại. Hẳn người xem vẫn thích phong cách đen tối của ông hơn!

Burton trở lại với thể loại đen tối và đậm chất nghệ sĩ quen thuộc với Sleepy Hollow (1990), có sự tham gia của Johnny Depp, Christina Ricci. Bộ phim giàu tính nghệ thuật đã kiếm kha khá doanh thu phòng vé, giúp Burton lấy lại niềm tin khán giả. Planet Of The Apes (2001)  tiếp sau đó được làm lại lại từ phiên bản cùng tên ngày trước bị giới phê bình chê bai nhưng lại thành công phòng vé với 362 triệu $ thu về. Đây cũng là bộ phim giúp Burton gặp gỡ Helena Bonham Carter.

Nhắc đến phim của Tim Burton, không thể không kể đến hai diễn viên ông yêu thích, nàng thơ cùng chàng thơ tạo cho ngài đạo diễn nguồn cảm hứng vô tận. Đó là người vợ cũ Helena Bonham Carter cùng gã “cướp biển” Johnny Depp.

Cộng tác với nhau nhiều năm, bộ ba Carter, Depp và Burton luôn kết hợp ăn ý nhuần nhuyễn vô cùng. Carter - Depp đóng cặp khá nhiều phim chiếu rạp, là bà chủ tiệm bánh xấu xa với gã thợ cắt tóc điên cuồng, cô dâu xác chết – chú rể loài người, Mad Hatter cùng Red Queen. Bi kịch làm sao, dù “yêu hận tình thù” mấy chục năm, chẳng có phim nào cả hai thành đôi. Các fan của Tim Burton đùa rằng, không hiểu ông đạo diễn đang ghen với ai trong hai người.

Chẳng ai phủ nhận Johnny Depp là một diễn viên tài năng nhưng viên ngọc này sẽ khó lòng tỏa sáng nếu không có Tim Burton mài dũa. Đa số các nhân vật do Depp thủ vai dưới tài chỉ đạo của ông đều là những vai kinh điển. Dù sau này, cả Depp lẫn Burton dần dần đi vào lối mòn nhưng sự xuất sắc qua những Edward Scissorhands, Ed Wood và Sweeney Todd vẫn luôn được giới làm phim công nhận.

Nếu ai đã từng xem Helena Bonham Carter diễn nàng Ophelia xinh đẹp ngây thơ trong Hamlet, sẽ vô cùng bất ngờ trước sự lột xác trong phim Tim Burton sau này. Từ vai diễn Ari phải che hết mặt, chỉ dùng đôi mắt diễn xuất trong Planet Of Apes, Helena trở thành Red Queen kì dị. Ngoài đời, cô gái xinh đẹp cũng biến hình thành quý bà có style khó ai cảm nổi. May mắn thay, tài năng diễn xuất thiên phú của nàng vẫn xuất sắc, tiếp tục thăng hoa. Hai người đã chia tay nhưng vẫn coi nhau là bạn.

Trước đó, Lisa Marie là nàng thơ của Tim Burton. Bà xuất hiện trong các phim Ed Wood, Mars Attacks!, Sleepy Hollow, The World Of Stainboy, Planet Of the Apes. Họ đính hôn từ năm 1992 rồi chia tay chín năm sau đó.

Sau Helena, Eva Green trở thành nàng thơ gần đây nhất. Sắc sảo quyến rũ động lòng người, nàng cựu Bond Girl đã chứng tỏ khả năng bằng hai vai diễn xuất sắc trong Dark Shadows và Miss Peregrine's Home for Peculiar Children.

Sau quả bom tỷ đô Alice In Wonderland, sự nghiệp Burton có phần đi xuống khi phim của ông liên tiếp bị chê bai, doanh thu cũng không còn gây bão như trước đây.

Tuy vậy, Burton vẫn xứng đáng được xếp danh sách những đạo diễn xuất sắc nhất cuối thế kỷ 20.  Ông từng xếp thứ 49 trong danh sách 50 đạo diễn vĩ đại nhất mọi thời do tạp chí Entertainment Weekly bầu chọn, là người trẻ nhất trong danh sách này.